Het is druk met het aantal duurzame initiatieven voor de bestaande woningen in Nederland. Met de verkiezingen achter de rug gaan we hopelijk snel de onderhandelingen in. Naast een initiatief om tot de installatie van 100.000 hybride warmtepompen per jaar te komen is isolatie een populair thema. Zo is er een oproep en een Kamerbrief die spreekt over het opnemen van een Nationaal Isolatieprogramma. Zo zou er voor de huishoudens met de slechts geïsoleerde woningen een isolatievoucher moeten komen van 2.000 euro. Dit geld zou uit Europa moeten komen gekoppeld aan het renovation wave programma. In dit artikel aandacht voor dit initiatief en hoe dit programma te organiseren.
Isolatie is populair
Isoleren lijkt populair te zijn onder woningeigenaren en een bewezen effectieve manier om met verduurzamen aan de slag te gaan. Isolatie is zelfs populairder als maatregel dan zonnepanelen, iets wat mij wel verraste. De mogelijkheid stap voor stap aan de slag te gaan met isolatie en aandacht voor spijtvrij verduurzamen maakt extra inzet op dit thema bijna onvermijdelijk. De oproep voor een Nationaal Isolatieprogramma is daarom niet gek en wordt onderstreept door een brede coalitie van partijen: van de Consumentenbond, NVDE tot Natuur & Milieu. Bovendien zou drie op de vier woningen in Nederland nog niet voldoende zijn geïsoleerd (lager dan energielabel B), dus valt er een hoop te behalen aan CO2 en energiereductie.
De tijd lijkt rijp voor extra inzet op isolatie. Niet alleen loopt het tempo van grootschalige renovatieprojecten achter, ook is het realiseren aardgasvrije wijken lastiger dan gedacht. Tel hierbij op dat er steeds meer duidelijkheid is over wat ‘no-regret’ (spijtvrije) isolatie daadwerkelijk is en we krijgen het gedroomde beeld van opschaling in zicht. Dit laatste punt wordt ook wel de ‘standaard en streefwaarden’ genoemd. Het idee is dat met standaarden van isolatie opschaling en kostenreducties mogelijk zijn. Of dit laatste daadwerkelijk gaat lukken is met de sterke stijging van grondstoffen en bouwmaterieel nog maar de vraag. Het tekort aan uitvoerende partijen is mogelijk een probleem, hier kom ik later nog op terug.
Uit de lobby voor het Nationaal Isolatieprogramma komt een beeld naar voren dat eigenaren zitten te wachten op stevige inzet. Zo wil maar liefst twee derde van de woningeigenaren dat woningisolatie een plek krijgt in het regeerakkoord, aldus een rapport van I&O Research dat is opgesteld om deze lobby extra kracht bij te zetten. Andere opvallende punten uit dit onderzoek zijn: Nederlanders zijn redelijk op de hoogte van hun gasrekening, dubbelglas is de meest uitgevoerde maatregel en de meeste huishoudens geven aan nog geen vloer of kruipruimte isolatie te hebben geplaatst. Tot slot is onderzoek gedaan naar de terugverdientijd van isolatiemaatregelen en wat mensen denken dat deze terugverdientijd is, erg interessant. Hieruit komt naar voren dat de terugverdientijd voor dubbel glas te positief en spouwmuur en zoldervloerisolatie te negatief worden ingeschat.
Hoe moet zo’n Nationaal Isolatieprogramma eruit komen te zien?
In mijn artikelen focus ik me vooral op de uitvoering en mogelijkheden om de energietransitie te versnellen. Alleen oproepen tot een programma om meer te isoleren is dan ook niet voldoende, het gaat uiteindelijk om het praktisch uitvoeren. Vandaar leek het mij nuttig naar de position paper die dit gewenste isolatieprogramma beschrijft te kijken en dit van feedback te voorzien.
Volgens de position paper zou tot 2026 er 2 miljard in woningisolatie moeten worden geïnvesteerd. 1 miljard moet dan gaan naar de verhuursector waarmee 100.000 woningen met een slecht energielabel (E/F/G) kunnen worden aangepakt. Het isoleren van koopwoningen krijgt ook aandacht. De focus ligt hier niet op labelstappen, maar op het maken van kleinere stappen. Er zou een isolatievoucher van € 2.000 aan eigenaren van slecht geïsoleerde woningen beschikbaar moeten komen. Op deze manier zouden 104.000 woningen per jaar geïsoleerd moeten worden. De ISDE subsidie (subsidie op twee of meer isolatiemaatregelen) zou verhoogd moeten worden en opengesteld aan particuliere verhuurders. Tot slot moet de huidige route van het verhogen van de aardgas- en verlagen van de elektriciteitsrekening doorgezet worden.
De aanpak richt zich dus breed op het aanmoedigen van meer isolatiemaatregelen conform de komende standaard en streefwaarden. Dit laatste is van belang, omdat door het ontbreken van heldere isolatierichtlijnen er een hoop isolatie is toegevoegd die achteraf van te matige kwaliteit bleek. Al in 2018 heb ik hier een artikel over geschreven: ‘Help, mijn woning heeft energielabel B!’. Met deze titel bedoel ik vooral aan te geven dat wanneer een middel (energielabels) je doel begint te worden, in plaats van CO2 reductie, je op termijn problemen kan verwachten.
Het Nationaal Isolatieprogramma omvat indirect een plan tot aan 2030. Allereerst de isolatievouchers voor ‘kleinere’ maatregelen en uitbreiding van de ISDE subsidie. Daarna de uitwerking van een verplichte isolatienorm voor woningen die vanaf 2030 worden gekocht dan wel gerenoveerd. In 2025 moet duidelijk zijn of deze verplichting er gaat komen. Verder onderzoek is dan nog nodig hoe deze verplichting vorm kan worden gegeven tijdens verkoop en renovatie. Een ding is duidelijk, het controleren van gemiddeld 200.000 verkochte woningen per jaar is ondoenlijk.
Is het een slim plan en levert het voldoende op?
Met al deze informatie in ons achterhoofd, is dit plan slim? Wanneer de overheid jaarlijks 208 miljoen euro per jaar beschikbaar stelt in de vorm van 2.000 euro per stuk vouchers, dan zijn na 10 jaar meer dan 1 miljoen woningen geïsoleerd. Dat is in ieder geval de belofte van het isolatieprogramma. Alleen gebeurt hier iets interessants. De daadwerkelijke effecten van dit programma worden overschat. In hetzelfde rapport wat dit isolatieplan moet ondersteunen is gekeken naar de motivatie van woningeigenaren om over te gaan tot isoleren. Slechts 9% van de mensen die recent hun woningen hebben geïsoleerd gaven aan dat dit kwam door de subsidiegelden. Het effect van de vouchers zal dus het isoleren van minimaal 90.000 woningen in 10 jaar tijd tot gevolg hebben, dat klinkt al wat minder aantrekkelijk en bovendien een hoge investering voor het aantal woningen dat wordt aangepakt. .
Kijken we naar de ISDE subsidie (voormalige SEEH), waarbij twee isolerende maatregelen nodig zijn, dan zien we een ander beeld. Er is regelmatig kritiek op deze regeling, omdat één maatregel niet in aanmerking komt, maar is dit wel terecht? Hetzelfde rapport laat zien dat 30% maar één isolerende maatregel had genomen als de subsidie niet een tweede had aangemoedigd! Deze maatregel is dus op het oog een factor drie keer zo effectief als de vouchers.
En dan die vouchers. In de position paper wordt naar Engeland als inspiratie gewezen (Green Homes Grant Funding). Het had wel zo interessant geweest om dan ook de resultaten daarvan te belichten. De uitrol van deze vouchers ging namelijk niet erg vlot. 86% van de eigenaren gaf aan slechte ervaringen te hebben met het aanvraagproces in februari. In maart werd het programma zelfs geschrapt! Slechts 10% van de beloofde 600.000 woningen zijn uiteindelijk met isolatie voorzien.
Het belangrijkste punt waar in de position paper niet over gesproken wordt en wat verband houdt met de Engelse tragedie hierboven: Het aanbod. Ja, het magische aanbod van isolatiemateriaal, vaklui en processen. We hebben enorm veel mensen tekort en materiaal is een stuk duurder geworden. Wat gebeurt er als je in deze overspannen markt nog eens de vraag extra gaat aanmoedigen? Juist, grote stijgingen in de kosten en uitvoering van isolatiemaatregelen. In Engeland zijn gevallen bekend van prijsstijging tot wel 66%. Het plan kwam in die zin te snel waardoor de markt zich niet kon voorbereiden op de toegenomen vraag en het inrichten van de juiste processen. De roep vanuit Engeland nu? Het ontwerpen van een ‘National Retrofit Strategy’ die lange termijn zekerheid moet bieden.
Hoe dan wel: Meer uitvoering en organisatie van het aanbod
Het Nationaal Isolatieprogramma is een nobel doel dat ik steun. Zoals zoveel van dit soort programma’s zit de complexiteit hem in de uitvoerbaarheid en efficiency van zo’n programma. Ik heb twijfels bij de effectiviteit van de vouchers om daadwerkelijk tot een grote groei aan extra isolatiemaatregelen te komen, het doet met denken aan de energielabel focus die ik al eerder noemde, iets met doel en middel. Mijn tweede punt van kritiek is wanneer deze vouchers inderdaad dusdanig aantrekkelijk zijn dat er een grote vraag naar maatregelen op gang komt dat ik me afvraag of de markt deze snelle piek wel aankan. Eerder zagen we al in 2020 bij het tijdelijk verhogen van de isolatie subsidie dat lang niet alle eigenaren op tijd geholpen konden worden. Men overweegt nu hetzelfde te doen voor de isolatie subsidie 2022.
De parallel met Engeland is hier bijna op een op een te trekken. 2022 als lanceerdatum voor de vouchers komt erg snel om nog extra personeel op te leiden en processen te optimaliseren. Resultaat kan dan een regeling zijn die complex en ingewikkeld is met sterke stijging van de prijzen. Ik zie al een probleem ontstaan met de rol van particuliere verhuurders en het wel/niet in aanmerking komen voor isolatievouchers. 15 procent van de Nederlandse woningen maken deel uit van VvE’s met versnipperde eigendomsverhoudingen. Toch handig hier ook een oplossing voor te bedenken.
Vanuit het aanbod gedacht is er behoefte aan isolatienormen, zodat duidelijk is wat spijtvrij verduurzamen is. Een focus op dit verplichten vind ik minder interessant. Laten we er eerst maar eens voor zorgen dat onze subsidieregelingen en financieringsmogelijkheden langjarig beschikbaar zijn en daarmee betrouwbaar. Daar kan zowel de consument als marktpartij op bouwen. Tot slot: we hebben een tekort aan vaklui, dus is het een gek idee als we een deel van die miljoenen euro’s niet voor opleidingen, automatisering en gemakkelijke processen gebruiken?
Isolatiebedrijven en experts, graag jullie reactie. Is het inderdaad druk en is een sterke stijging van de vraag naar isolatie goed te managen? Hoe zien jullie een versnelling van het aantal isolatiemaatregelen voor jullie en is het Nationaal isolatieprogramma daar het juiste middel voor?
Comments